Ιουστινιανός Α

Καταγόταν από τη Θράκη και καθώς ήταν γενναίος και δυναμικός, έγινε σπουδαίος σύμβουλος για το θείο του Ιουστίνο τον Α', που τον υιοθέτησε στα 527. Όσα χρόνια βοηθούσε τον Ιουστίνο στη διακυβέρνηση του κράτους, προετοίμαζε τη δική του βασιλεία, φροντίζοντας ν' αποκτήσει την αγάπη και τη συμπάθεια του λαού. Σε ηλικία 45 χρονών ανέβηκε στο θρόνο και κυβέρνησε περίπου για μισό αιώνα το κράτος, γιατί στην πραγματικότητα είχε στα χέρια του την εξουσία πολύ πριν αναλάβει το θρόνο και μόνο στ' όνομα ήταν ο Ιουστίνος αυτοκράτορας.
Ανάρρηση στον θρόνο
Ο Ιουστινιανός έγινε ένας εξαιρετικός αυτοκράτορας και η βασιλεία του συνδέθηκε με μεγάλα γεγονότα της βυζαντινής αυτοκρατορίας, ενώ τα έργα του άφησαν το όνομά του αθάνατο στην Ιστορία. Λένε ότι σ' όλο το μακρύ διάστημα της βασιλείας του εργαζόταν αδιάκοπα και κοιμόταν πολύ λίγο, γι' αυτό και τον ονόμασαν ακοίμητο.
Ακούραστη βοηθός του Ιουστινιανού στάθηκε η Θεοδώρα γυναίκα με ταπεινή καταγωγή, με μεγάλη όμως ευφυΐα και επιδεξιότητα στις πολιτικές και θρησκευτικές υποθέσεις. Φιλόδοξη και τολμηρή, με μεγάλη θέληση και ισχυρή προσωπικότητα, η Θεοδώρα επηρέασε σημαντικά τον Ιουστινιανό και σε πολλά ζητήματα επέβαλε τη γνώμη της.
Οι κατακτήσεις
Ο Ιουστινιανός είχε τη φιλοδοξία και το όνειρο ν' ανασυστήσει την ρωμαϊκή αυτοκρατορία και να επεκτείνει την εξουσία του μέχρι εκεί που έφταναν τα όριά της, όταν βρισκόταν στη μεγάλη της ακμή. Έτσι στράφηκε πρώτα εναντίον των Βανδάλων στην Αφρική, που το κράτος τους το κατάλυσε με τη βοήθεια του περίφημου στρατηγού του Βελισάριου. Μετά, και για είκοσι ολόκληρα χρόνια, πολέμησε τους Οστρογότθους της Ιταλίας και, μετά από την περιφανή νίκη του στρατηγού του Ναρσή, έκανε την Ιταλία επαρχία του Βυζαντίου. Δεν περιορίστηκε όμως μόνο στη Δύση, αλλά και στην Ανατολή με αδιάκοπους αγώνες εναντίον των Περσών, που ο βασιλιάς τους ο Χοσρόης Α', ανησυχώντας για τις επιτυχίες του Βυζαντίου στη Δύση, κήρυξε τον πόλεμο εναντίον του.
Με τις κατακτήσεις του αυτές ο Ιουστινιανός πραγματοποίησε το μεγαλεπήβολο σχέδιό του, διπλασιάζοντας την έκταση του κράτους του και κάνοντας τη Μεσόγειο βυζαντινή λίμνη. Η Δαλματία, η Ιταλία, η Αφρική, η νότια Ισπανία, η Σικελία, η Κορσική, η Σαρδηνία και τα νησιά των Βαλεαρίδων έγιναν επαρχίες της μεγάλης αυτοκρατορίας. Το θαυμαστό αυτό όμως πολεμικό έργο του Ιουστινιανού, που τόση δόξα χάρισε στην εποχή του, κατάρρευσε μαζί με αυτόν και οι αγώνες, που κράτησαν τόσα χρόνια και τόσο εξάντλησαν το Βυζάντιο σε χρήμα και στρατό, κανένα όφελος δεν είχαν μια και η Ιταλία γρήγορα καταλήφτηκε, όπως και οι άλλες περιοχές που είχε κατακτήσει, από τους εχθρούς του κράτους του.
Όπως ακριβώς χάθηκε και έσβησε το πολεμικό του έργο, έτσι λησμονήθηκε και το πολιτικό του έργο. Πίστευε ότι είχε καθήκον απέναντι στο Θεό να επιβάλλει την ορθοδοξία στο κράτος του και με τη βοήθεια της Εκκλησίας να καταπολεμήσει τις αιρέσεις και την ειδωλολατρία και να διαδώσει το χριστιανισμό έξω από το κράτος του. Στις μέρες του Ιουστινιανού κλείσανε οριστικά πια οι φιλοσοφικές σχολές στην Αθήνα και σ' όλες τις μεγάλες πόλεις του βυζαντινού κράτους. Ο ισχυρός Ιουστινιανός θέλησε να επιβάλλει την πολιτική του που ήταν: ένα κράτος, μια Εκκλησία, μια νομοθεσία.
Τη βασιλεία του Ιουστινιανού την τάραξε η φοβερή στάση του "Νίκα" που ήταν αποτέλεσμα της οικονομικής εξαθλίωσης του κράτους και της βαριάς φορολογίας που είχε επιβληθεί στο λαό. Οι δυο δήμοι, οι πράσινοι και οι βένετοι, που μέχρι τότε είχαν το δικαίωμα να παίρνουν κάποιο μέρος στη διακυβέρνηση της πολιτείας εκφράζοντας το παράπονα τους ακόμα και τη θέλησή τους στον αυτοκράτορα, επαναστάτησαν γιατί ο Ιουστινιανός θέλησε να τους περιορίσει. Στη φοβερή αυτή επανάσταση, που έμεινε στην ιστορία σαν "Στάση του Νίκα" από το σύνθημα "Νίκα" των επαναστατών, κινδύνεψαν να καούν τ' ανάκτορα από μια τεράστια πυρκαγιά που έκανε στάχτη πολυάριθμα δημόσια κτίρια και σπίτια, όπως το ξενοδοχείο του Σαμψών και το ναό της Αγίας Σοφίας. Μπροστά στο φανατισμό και την ορμή των επαναστατών, ο Ιουστινιανός έχασε το θάρρος του και ήταν έτοιμος να φύγει από την Κωνσταντινούπολη. Τότε όμως φάνηκε η δύναμη της Θεοδώρας που είπε στον Ιουστινιανό το περίφημο "Καλόν εντάφιον η βασιλεία, Αύγουστε". Καλύτερα δηλαδή να πεθάνεις Αύγουστε σαν βασιλιάς, παρά σαν φυγάς. Έτσι, παίρνοντας κουράγιο ο αυτοκράτορας, διέταξε τον έμπιστό του στρατηγό Βελισάριο να επιτεθεί εναντίον των επαναστατών και να πνίξει στο αίμα τη στάση 30.000 νεκροί λένε ότι σκέπασαν τους δρόμους και τον ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης.
Από τότε έπαψε πια η σύγκλητος και ο λαός να παίρνουν μέρος στη διακυβέρνηση της πολιτείας και ο Ιουστινιανός απόκτησε απεριόριστη εξουσία.
Μεγαλύτερης σημασίας είναι το ειρηνικό έργο του μεγάλου αυτού αυτοκράτορα. Ιδιαίτερα το νομοθετικό του έργο είναι εκείνο που διατήρησε αθάνατο το όνομά του στην Ιστορία. Γιατί ο Ιουστινιανός ενδιαφέρθηκε να συγκεντρώσει και να κατατάξει τους νόμους, που μέχρι τότε εφαρμόζονταν και ερμηνεύονταν άσχημα με αποτέλεσμα να φέρνουν ακαταστασία στη διοίκηση και στη δικαιοσύνη. Στα 529 εξέδωσε τον Ιουστινιάνειο κώδικα που περιείχε όλους τους ρωμαϊκούς νόμους από την εποχή του Αδριανού μέχρι το 529.
Καινούριο έργο του ήρθε στο φως, ο περίφημος Πανδέκτης, που περιείχε τις γνώμες όλων των παλιών μεγάλων Ρωμαίων νομικών, Παπινιανού, Ουλπιανού και άλλων. Τα δυο αυτά περίφημα έργα τα τέλειωσαν διάφορες επιτροπές μορφωμένων ανθρώπων που ο ίδιος ο Ιουστινιανός είχε διαλέξει, με πρόεδρο κάθε φορά τον Τριβωνιανό, εξαίρετο νομικό και σύμβουλο του αυτοκράτορα. Οι "Εισηγήσεις" και οι "Νεαρές" συμπλήρωσαν το τεράστιο αυτό έργο, που γι' αυτό, δίκαια, ήταν περήφανος ο Ιουστινιανός και το ονόμασε ρωμαϊκό αστικό δίκαιο. Το ρωμαϊκό δίκαιο είχε μεγάλη επίδραση στη νομοθεσία όλων των νεότερων λαών και δίκαια ήταν ένα δώρο του Βυζαντίου στη Δύση, όπως έγραψε ένας νεότερος ιστορικός.
Η περίοδος της βασιλείας του Ιουστινιανού είναι μια από τις πιο λαμπρές σε κτιριακή δραστηριότητα. Πολυάριθμα δημόσια έργα είδαν το φως στην εποχή του. Δεν ήταν μόνο τ' αναρίθμητα φρούρια και τα οχυρά, τα ιουστινιάνεια, που έχτισε για την προστασία και την ασφάλεια του κρότους του. Δεν ήταν μόνο τα υδραγωγεία, οι δρόμοι, οι καινούριες πόλεις, τα λουτρά τα ξενοδοχεία για τους φτωχούς ταξιδιώτες, οι δεξαμενές, τα δικαστήρια, τα μοναστήρια και οι εκκλησίες που στόλιζαν ολόκληρο το κράτος του. Αλλά ήταν η Αγία Σοφία, η βασίλισσα των εκκλησιών, το υπέροχο αριστούργημα που θα επαναλαμβάνει αιώνια το όνομα και τη δόξα του περίφημου αυτοκράτορα.
Δε θα πρέπει να λησμονήσουμε και τη φροντίδα του Ιουστινιανού για τη βελτίωση της διοίκησης του Βυζαντίου που είχε μεγάλες ατέλειες, επειδή δεν υπήρχε ο απαραίτητος έλεγχος. Αύξησε τους μισθούς των υπαλλήλων για να εκτελούν με μεγαλύτερη προθυμία τη δουλειά τους και να μένουν ανεπηρέαστοι στα καθήκοντά τους, ενώ ελάττωσε τον αριθμό των υπαλλήλων, για να περιορίσει τα έξοδα.
Τέλος φρόντισε για την ανάπτυξη του εμπορίου και της βιομηχανίας. Στην εποχή του έγινε γνωστή, φερμένη από τη μακρινή Κίνα, η καλλιέργεια του μεταξιού. Από το μεταξόσπορο, που μέσα στα ραβδιά τους τον έφεραν οι μοναχοί στο Βυζάντιο, και από τις οδηγίες που έδωσαν για τον τρόπο της καλλιέργειας και της παραγωγής της περίφημης πολυτελέστατης υφαντικής ύλης διαδόθηκε η μεταξουργία και σε άλλες πόλεις, όπου οι κάτοικοι ασχολούνταν αποκλειστικό μ' αυτή. Σε πολλές περιοχές φυτεύτηκαν μουριές, που ήταν απαραίτητες για την τροφή του μεταξοσκώληκα, ιδίως όμως στη δυτική Πελοπόννησο που ονομάστηκε Μοριάς.
Πεθαίνοντας στα 564, ο Ιουστινιανός άφησε πίσω του έναν κλονισμένο από τους αδιάκοπους πολέμους κράτος, αλλά κι ένα σημαντικό ειρηνικό έργο που του χάρισε τη δόξα και την ιστορική αναγνώριση